Türkçe Zarf Tümleci, Zarf Tamlayıcısı, Belirteç Tümleci, Özellikleri Konu Anlatımı

ZARF TÜMLECİ, BELİRTEÇ TÜMLECİ, ÖZELLİKLERİ (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

-Yüklemi zaman, durum, miktar, ölçü, yer yön ve soru yönünden gösteren sözcük ya da sözcük öbekleri cümle içinde zarf tümleci görevi yapar.

-Yükleme yöneltilen “Nasıl?” sorusu durum zarfı tümleciyle ilgilidir.

Örnek:

İnsan düşündüklerini açıkça söyleyebilir. (Nasıl söyleyebilir?)

Damlaya damlaya göl olur. (Nasıl göl olur?)

Olanları ağlaya sızlaya anlattı. (Nasıl anlattı?)

-Yükleme yöneltilen “Ne zaman?” sorusu, zaman zarfı tümleciyle ilgilidir.

Örnek:

O acılı haberi duyunca çok üzülmüştü. (Ne zaman üzülmüştü?)

Tren on beş dakika sonra burada olur. (Ne zaman burada olur?)

Gelecek ay yeni bir araba alalım. (Ne zaman alalım?)

-Yükleme yöneltilen “Ne yöne? Ne taraf?” soruları yer-yön zarf tümleciyle ilgilidir.

Örnek:

Biraz bekleyip aşağı indim. (Ne yöne?)

Az önce dışarı çıktı. (Ne tarafa?)

Korkudan bir adım geri çekildim. (Ne yöne?)

-Yükleme yöneltilen “Ne kadar? Kaç tane?” soruları azlık-çokluk zarf tümleciyle ilgilidir.

Örnek:

Onu bir saat daha bekleyelim. (Ne kadar bekleyelim?)

Bugün bırak, yeterince çalıştın. (Ne kadar çalıştın?)

Çocuk ablasından biraz daha çalışkandı. (Ne kadar çalışkandı?)

-Soru zarfı tümleci, yüklemi durum, zaman, yer-yön, miktar, ölçü olarak soru biçiminde etkiler.

Örnek:

Nasıl dayanırım sensizliğe nasıl?

Neden yapmadın söylediklerimi?

Niye bakıp duruyorsun yüzüme?

UYARI: Yer-yön bildiren sözcükler ad durum ekleriyle çekimlenirse zarf tümleci değil, nesne ya da dolaylı tümleç görevi yapar.

Örnek:

Bir de aşağıyı temizle. (Neyi?)
Belirtili nesne

Sizi içeride bekliyor. (Nerede?)
Dolaylı tümleç

Yukardan gürültü geliyor. (Nerden?)
Dolaylı tümleç

Zarf Tümlecinin Özellikleri:

-Ara söz, kimi cümlelerde zarf tümlecini açıklamak amacıyla kullanılır ve açıklamalı zarf tümleci meydan gelir.

Örnek:

Önümüzdeki hafta, Pazartesi günü, yeni bir sınav var.
Zarf Tümleci         Zarf tümlecinin açıklayıcısı         Yüklem

-Bağ eylemlerin yer aldığı çeşitli söz grupları cümlede zarf tümleci görevi yapar.

Örnek:

Yan Cümle         Temel cümle
Eve uğrayıp /     eşyalarımı alacağım.
Zarf Tümleci                           Yüklem

Düşünmeden /        hareket etme.
Zarf tümleci                 Yüklem.

-Sıralı cümlelerde zarf tümleci birden çok cümlenin ortak öğesi olarak kullanılabilir ve ortak zarf tümleci meydana gelir.

Örnek:

Sana her zaman güvendim, inandım.

Sana her zaman güvendim.

Sana her zaman inandım.

-Bir cümlede aynı veya ayrı türden birden fazla zarf bulunabilir. Aynı türden olan aynı soruya yanıt veren zarfların tümü aynı öğe olarak alınır. Ancak sorular farklı olduğu sürece bunlar ayrı ayrı değerlendirilip ayrı zarf tümleçleri oluşturur.

Örnek:

Görmeden, bilmeden, vermeden akıyorsun.
Zarf tümleci (Nasıl?)

Ertesi sabah, dinlenmiş bir biçimde güverteye geldi.
Zarf tümleci              Zarf tümleci
(Ne zaman?)                 (Nasıl?)

UYARI: Sıralı cümlelerde ortak kullanılan zarf tümleci ilk yükleme uygunken, diğer yükleme uymayabilir. Bu anlatım bozukluğu zarf tümleci eksikliği olarak değerlendirilir.

Örnek:

Annem hiçbir zaman kendini düşünmedi, bizim mutluluğumuz için çalıştı.

Annem hiçbir zaman kendini düşünmedi; her zaman bizim mutluluğumuz için çalıştı.