Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı

MİLLİ EDEBİYAT

1911 yılında Selanik’te çıkan “Genç Kalemler” dergisinde Ömer Seyfettin’in “Yeni Lisan” adlı makalesinin yayımlanmasıyla başlar.

Özellikleri:

·         Arapça ve Farsça dil bilgisi kuralları ile bazı istisnalar dışında bu kurala göre yapılmış tamlamalar kullanılmamalıdır.

·         Ve F. ile birlikte yabancı kelimeler Türkçedeki kullanımına göre değerlendirilmeli, Türkçe telaffuzlarına göre yazılıp söylenmeli.

·         Ve F.kelime yerine mümkün olduğunca Türkçe kelimeler kullanılmalı ;ancak konuşma diline girip yaygınlaşmış olanlar Türkçeleşmiş sayılarak kullanılmalı.

·         Türkiye Türkçesine ve öteki Türk lehçelerinden kelime alma yoluna gidilebilir.

·         İstanbul halkının günlük konuşma dili esas alınmalı.

·         Terimler bilim ilgili olduğu için bilim dilinde kıllanılan A.ve F. terimlerin kullanımına devam edilmeli.

·         Şiirde daha çok bireysel konulara yönelen bu dönem sanatçıları, roman ve öyküde sosyal meselelere eğilmişler; milliyetçilik düşüncesi, Kurtuluş Savaşı, gibi konuları ele almışlardır. Konuların İstanbul dışına çıkarılması da bu dönemin belirgin özelliklerindendir.

·         Sade Türkçe ve hece vezninin kullanıldığı bir edebiyat akımıdır.

Milli Edebiyat Sanatçıları:

• Mehmet Emin Yurdakul
• Ziya Gökalp
• Ali Canip Yöntem
• Ömer Seyfettin
• Mehmet Fuat Köprülü
• Ahmet Hikmet Müftüoğlu…

Milli Edebiyat Akımından Etkilenen Sanatçılar:

• Yakup Kadri Karaosmanoğlu
• Halide Edip Adıvar
• Reşat Nuri Güntekin
• Refik Halit Karay
• Falih Rıfkı Atay

BEŞ HECECİLER

Özellikleri:

• Şiirlerinde Anadolu’yu coşkulu bir dille anlattılar.
• Milli Edebiyatın ölçü, biçim ve nazım şekillerini benimsemiş, o doğrultuda eserler vermişlerdir.
• Dize kümelerinde dörtlüklere bağlı kalmayıp yeni biçimler aramışlardır.
• İlk şiirlerinde aruzu kullanan Beş Hececiler şiire I. Dünya Savaşı ve Milli Mücadele döneminde başlamışlardır.
• Şiirde sade ve özentisiz olmayı tercih etmişler, eserlerinde konuşma dilini kullanmışlardır.
• Gerçekçi olmak istemişler ancak hemen hepsi romantizme sürüklenmiştir.

Beş Hececiler:

• Faruk Nafiz Çamlıbel
• Enis Behiç Koryürek
• Halit Fahri Ozansoy
• Orhan Seyfi Orhon
• Yusuf Ziya Ortaç

GARİP AKIMI (I. YENİ)

1941’de Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet birlikte yayımladıkları Garip adlı şiir kitabının önsözünde bu akımın ilkelerini ortaya koydular.

Özellikleri:

• Şiirde ölçüyü bırakıp serbest şiir yazma yoluna gittiler.
• Uyağı şiir için gerekli olmaktan çıkardılar.
• Her şeyi şiirin konusu haline getirdiler. Böylece şairane duygular şiirden uzaklaştırdılar.
• Her türlü sözcüğün şiirde kullanılmasını savundular, böylece gündelik küçük sorunlar, halktan kişiler, sokak… şiire girdi.
• Şiirde bütün güzelliğini benimsediler.
• Şiirin düşünce ve zekadan güç alarak yaşama sevincini anlatması gerektiğini söylediler.
• Dilin sanatlardan arındırılmış olarak doğal biçimde kullanılması gerektiğini savundular.
• Şiirde toplumsal aksaklıkları eleştirdiler.
• Şiirde mizaha yer verdiler.

İKİNCİ YENİ

Özellikleri:

• Orhan Veli arkadaşlarının yalın anlatımına tepki olarak doğmuştur.
• II. Yeni şiirimizde çok uzun soluklu olmasa, geniş bir okuyucu kitlesi bulamasa da Türk şiirine yeni boyutlar getirmiştir.
• “şiir için şiir” anlayışıyla hareket etmişler; erdem, ahlak, toplum ve gerçek gibi konuların şiirin dışında tutulması gerektiğini savunmuşlardır.
• Onlara göre anlamlı olmak şiir için önemli değildir.

• II. Yeni’ye göre şiir bir öykü anlatma aracı değildir. Öteki edebi türlerden kesin çizgilerle ayrılmalıdır. Bu yüzden konuyu ve olayı şiirden atmışlardır.

• Eşya, görünüm ve insanı gerçeküstücülükten daha aşırı bir soyutlama ile anlatmayı amaç edinmişlerdir.
• Onlara göre şiirde ahenk, ölçü ve uyakla değil; musiki ve anlatım zenginliği ile sağlanmalıdır.
•  

II. Yeni Sanatçıları:

• Sezai Karakoç
• Edip Cansever
• Turgut Uyar
• İlhan Berk
• Cemal Süreyya
• Ece Ayhan

20.YÜZYIL TÜRK EDEBİYATINDA 

BAĞIMSIZ SANATÇILAR

Milli Edebiyatçılarla aynı dönemde yaşadığı halde bu akıma bağlı olmayan sanatçılar şunlardır:

• Ahmet Haşim
• Hüseyin Rahmi Gürpınar
• Mehmet Akif Ersoy
• Yahya Kemal Beyatlı
• Ahmet Rasim
• Rıza Tevfik Bölükbaşı

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

Genel Özellikleri:

• Yazı diliyle konuşma dili arasındaki fark ortadan kalkmış, dilde sadeleşme çabaları aralıksız sürmüştür.
• Edebiyatımız bu dönemde toplumcu bir karakter kazanmış, edebiyatta gerçekçi bir anlayış güdülmüştür.
• Aruzun yerini hece vezni almış, şiirlerde de günlük konuşma dili kullanılmıştır.
• Şiirin biçimce serbestleşmesi sağlanmıştır.
• Şiir, roman, hikaye ve tiyatro gibi türler gelişmiş, bu türlerde başarılı ürünler verilmiştir.
• İstanbul dışında da pek çok edebiyatçı yetişmiştir.
• Öykü ve romanda toplumsal gerçekçilik egemin olmuştur.

YEDİ MEŞALECİLER

• Beş Hececilerin gerçekçilik ve içtenlikten uzak şiirlerine tepki olarak doğmuştur.
• Girişimlerini “canlılık, samimiyet ve sürekli yenilik” olarak özetlediler ancak  bunu gerçekleştiremediler.
• Hece vezninden yola çıktılar, biçimde bir yenilik yapamadılar.
• Özde ise Verlaine, Mallerme, özellikle de Baudelarie gibi Fransız ozanlarını örnek aldılar.
• Olayları daha gerçekçi bir gözle, içten ve yeni bir ruhla anlatmak istediler.
• Konuları olabildiğince genişletmeye çalıştılar.
• Şiirlerinde izlenimciliğin tesiri görülür. (tablo gibi şiir)
• Topluluk 1928’de Meşale Dergisi’nin kapanmasıyla dağıldı.

Yedi Meşaleciler:

• Yaşar Nabi Nayır
• Ziya Osman Saba
• Vasfi Mahir Kocatürk
• Kenan Hulusi Koray
• Sabri Esat Siyavuşgil
• Cevdet Kudret Solok
• Muammer Lütfi Bahşi

 TOPLUMSAL GERÇEKÇİLER

Özellikleri:

• II. Yeni’ye tepki olarak ortaya çıkmıştır.

• Sosyal olaylara ve toplumsal meselelere yönelmişlerdir.
• Eserlerinde köy hayatını ve köylülerin sorunlarını ele alan bu sanatçılar yurt gerçeklerini anlatmak gerektiğini savunmuşlardır.
• Özellikle hikaye ve roman türünde başarılı olmuşlardır.

Sanatçıları:

§  Nazım Hikmet

§  Rıfat Ilgaz

§  Ahmet Arif

§  Kemal Tahir

§  Orhan Kemal…