Türk devlet teşkilatı ilk defa Asya Hun hükümdarı Mete han tarafından oluşturulmuştur.
Devlet, hanedanın ortak malı kabul edilir devletin başına hanedana mensup bir erkek üye geçerdi.
Teşkilatçı olmaları çok devlet kurmalarına sebep olmuştur.
Toplumun siyasi teşkilatlanmasının en üst basamağı il (devlet) olmuştur. Ülke sınırlarını koruyan ve halkı belli kurallara göre yöneten siyasi kuruluşa devlet denmiştir. Başında hakan bulunur.
Kurultay-Hükümet
Devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı büyük meclise kurultay – toy – kengeş denmiştir. Belli zamanlarda toplanır, önemli konular görüşülür, karara bağlanır.
Kurultay’a asker ve sivil tüm yöneticilerle boy beyleri, bağlı kavimlerin yöneticileri katılır.
Toygun; meclise katılma hakkına sahip olanlara denir.
Hakan meclisin doğal başkanıdır. Ekonomik, siyasi, sosyal, dini, askeri konular görüşülür ve karara bağlanır.
Hakanın yetkileri "Kurultay" denilen danışma meclisi ile sınırlandırılmıştı. (Mutlak monarşinin olmadığını gösterir.)
HAKAN SEÇİMİ
İslam öncesi Türkler’de hakan seçimi genel olarak üç yolla yapılır.
Veraset Sistemi
Türk devletlerinin en zayıf yönü tahta geçme konusunun belli kurala bağlanmamış olmasıdır.Töreye göre Hakan öldüğünde oğullarının hepsi ve hanedanın tüm erkek üyeleri tahta geçme hakkına sahiptir. Bu durum taht kavgalarına sebep olmuştur.
Kut Anlayışı:
Yönetme yetkisinin Göktanrı tarafından hanedanın erkek çocuklarına verilmesidir.Bu sistemde de belirsizlik olduğundan bu uygulama da taht kavgalarına ve devletin kısa sürede yıkımasına neden olmuştur.
NOT:Türk Hakanları yönetme yetkisini Tanrıdan almalarına rağmen ülkeyi din kurallarına göre yönetmediklerinden İslam öncesi Türk devletlerinde “ Teokratik” yönetim tarzına rastlanmaz.
SORU:
Eski Türk devletlerinde hükümdara, yönetme yetkisininTanrı tarafından verildiğine inanılmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, İslamiyet’ten önce kurulan Türk devletlerinde bu yetkiye verilen addır?
A)Şad B) Kut C)Tekin D)Toy E) Balbal
Cevap:
Şad;Hanedan'a mensup boy beyi, Kut;Göktanrı tarafından hanedan soyuna yerilen yönetme yetkisi,Tekin;İlk Türk
devletlerinde şehzde demektir.Toy;Ziyafet,Balbal;Mezartaşı demektir.Doğru cevap B seçeneğidir.
2012 KPSS-LİSANS
Ekberiyet Sistemi:
Hanedanın en yaşlı üyesinin tahta geçmesi esasına dayanır.Çok fazla uygulanmamakla birlikte geçici bir çözüm olarak zaman zaman uygulanmıştır.
Çocuklar küçükse, amcaları tahta geçer. Zaman zaman Kurultay’ın da Hakan’ı seçmesi usulüne rastlanır.
Açıklamalar
En çok karşılaşılan durum hanedan üyelerinin mücadelesi olmuştur.
Hakan resmi törenlerle tahta çıkar.
Hakan alp ( cesur ve kahraman ), bilge ( akıllı), adil ve erdemli olması gerekir.
Eşlerine katun ( hatun ) denilir. Söz sahibidirler, gerekirse naip ( vekil ) olarak devlet başkanlığı yapar, elçileri kabul eder, devlet meclisine katılır.
NOT:Turfan Uygurlarında tahta geçme hukukunun yazılı belgeler ve senetlere dayandırıldığı bilinmektedir.
ÇIKMIŞ SORU
Aşağıdakilerden hangisi, Türklerin İslam toplumuna katılmasından sonra uyguladıkları arasında değildir?
A) Ahilik teşkilatı B) Kümbet mimarisi C) Arap alfabesi
D) Vakıf sistemi E) Veraset sistemi
2010 KPSS
CEVAP:Veraset sistemi Türkler İslam toplumuna katılmadan önce de uygulandığından doğru cevap E seçeneğidir.Ahilik,kümbet,arap alfabesi ve vakıf sistemi İslamiyetin kabulü ile ortaya çıkan durumlardır.
ÖNEMLİ DEVLET GÖREVLİLERİ
Ayukı ( hükümet ): Siyasi örgütlenmenin kurumlarından biridir. Hakanın ve meclisin emirlerini uygulardı.
Ayguci ( başbakan ): Hükümetin başında bulunur.
Buyruk ( bakan ): Hükümet üyeleridir.
Bitikçi ve tamgacı; Yazışmaları yapar ve dış politikayı yürütür.
Tarkan, Apa; Saray görevlilerindendir. Askeri ve sivil yönetimden sorumludur.
Tudun: Denetim ve vergi işleriyle ilgilenir. Vali.
Ordu; Hükümet konağının bulunduğu şehre denilir.
İl ( el ) – örgin ( saray ) devlet başkanının oturduğu
yer
Agı (Agılıg) : Hazine
Agıcı:Hazinedar
Subaşı: Ordu Komutanı
Tigin: Hükümdar Çocukları (Tekin)
Şad: Diğer Hanedan Mensupları
ÜLKE YÖNETİMİ (TAŞRA TEŞKİLATI)
Ülke yönetiminde temel husus ;Ülke hanedanın ortak malıdır .Bundan dolayı hanedanın erkek üyeleri çeşitli şekillerde devlet yönetimine bilfiil katılırlar.
İkili Teşkilat:
Ülkenin doğu batı yada kuzey güney olarak ikiye bölünerek yönetilmesi usulüdür.
İlk defa Asya Hun devleti döneminde uygulanan bu sisteme göre doğu kutsal sayıldığından ülkenin doğusunu Hakan ,batısını ise Yabgu ünvanı ile kardeşi yönetirdi.
Bu durum Türk devletlerinin zamanla ikiye ayrılmasına ve kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.
Boylar Fedarasyonu:
Türk siyasi yapısı içerisinde boylar önemli bir yere sahiptir.Boyların başında boy beyleri bulunur.Boy beyleri iç işlerinde serbest dış işlerinde merkezi yönetime bağlı bir nevi özerk bir yapıya sahiptirler.
Bu durum Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmasına ve yeni Türk devletinin de kısa sürede kurulmasına neden olmuştur.
ÇIKMIŞ SORU
I. Toy
II. Kurultay
III. İl(devlet)
Yukarıdakilerden hangileri islamiyetten önce kurulan türk devletlerinde siyasi, ekonomik, kültürel işlerin görüşülüp karara bağlandığı meclistir?
A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III
II. Kurultay
III. İl(devlet)
Yukarıdakilerden hangileri islamiyetten önce kurulan türk devletlerinde siyasi, ekonomik, kültürel işlerin görüşülüp karara bağlandığı meclistir?
A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III
D. I, II E. I, II ve III
( 2004 KPSS)
CEVAP:Toy meclisi büyük ziyafetlerin verildiği meclis olup halk da bu ziyafetlere katılırdı.İl devlet demektir.Kurultay ise devlet meselelerinin görüşüldüğü meclistir.Yani doğru cevap B seçeneğidir.
ÇIKMIŞ SORU
Türk Devletlerinde,
I. Taht kavgalarının ortaya çıkması,
II. Toprakların, gelirlerine göre bölümlere ayrılması,
III. Çeşitli dinlere inanılması
durumlarından hangileri “ülkenin hükümdar ailesinin ortak malı olması” töresinin sonuçları arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
2010 KPSS CEVAP:A seçeneği dışındakiler veraset sistemi ile ilgili değildir.
0 yorum:
Yorum Gönder